Bijenwas
WAT
IS WAS ?
Bijenwas is een product dat het bijenlichaam afscheidt. In het onderlijf
hebben bijen verschillende wasklieren die was 'zweten' in de vorm van
kleine wasschubjes. De bijen maken er hun ganse ratenwoning mee.
Om 1 gram was te produceren moeten bijen ongeveer 1250 schubjes zweten.
Een heel werk voor de bijen, zeker als we weten dat een bijenvolk
jaarlijks ongeveer 500 gr was produceert.
CHEMISCHE EIGENSCHAPPEN
Was is een mengsel van esters, hoogmoleculaire zuren met hoogmoleculaire
alcoholen, vrije zuren en koolwaterstoffen. Het is opgebouwd uit meer dan
300 bestanddelen waarvan de meeste in kleine hoeveelheden en ook vluchtige
componenten. De belangrijkste componenten zijn myricine, cerine, parafine
en melissinezuren.
FYSISCHE EIGENSCHAPPEN
Jonge was is altijd wit van kleur maar verkleurt snel naar geel en later
naar geelbruin, zijn volumemassa bedraagt ongeveer 0.95 gr/liter. Wanneer
we was opwarmen tot 35° wordt hij plastisch verwerkbaar, bij 46°
verliest hij zijn vaste structuur en bij 61 à 65° (afhankelijk van het
propolisaandeel in de was) smelt hij. Verwarmen we nog verder dan zal hij
bij 250° verdampen en bij 295° ontvlammen. Koelen we was af dan zal hij
beginnen verstijven vanaf 58°. Jong gevormde was lost op in terpentijn,
oudere was in ether, chloroform enz.
WINNING VAN WAS
Vers uitgebouwde raten en dekseltjes van honingraten leveren de zuiverste
was, zij kunnen best gesmolten worden in een zonnemassmelter. Oudere
bebroede wasraten kan men beter eerst in regenwater laten weken waardoor
de achtergebleven velletjes van de larven het water absorberen en beter
loslaten. Deze raten kunnen dan gesmolten worden in heet zacht water
(regenwater) of dmv van stoom in een stoomwassmelter. De hete was wordt
dan in een conisch vat gegoten om langzaam af te koelen. Alle resterende
onzuiverheden die nog in de was achterbleven zijn terug te vinden op de
bodem van het vat. Wanneer de gestolde was uit het vat wordt gehaald kan
men dan de onderste (onzuivere) laag wegsnijden en de was nog 1 of 2 maal
smelten tot de was zijn typische kleur en consistentie heeft.
MEDISCHE TOEPASSINGEN
Sedert eeuwen wordt was in zalven en kosmetica gebruikt omdat het zich
niet enkel met water bindt maar ook met etherische olieën. Goede
deodorants bevatten tot 35% was.
Was koelt langzaam af, wanneer we wasplaten met genezende bestanddelen,
kruidenuittreksels enz. op zieke lichaamsdelen leggen, zullen die
bestanddelen gemakkelijk in de opgewarmde huid dringen.
Was bevat ook altijd wat propolis waardoor het ook nuttig kan zijn als
bacteriostatische wondpleister.
Kauwen op was reinigt de mondholte omdat dan de antibacteriële
bestanddelen in was (chrisine) zijn werk doet.
TOEPASSINGEN VAN WAS
Bijenwas wordt reeds duizenden jaren hoog aangeschreven (geschriften van
5000 voor Chr.). Wijn en olievaten werden ermee verzegeld, schepen en
paalwoningen werden ermee geïmpregneerd, het werd gebruikt voor het
modeleren van dodenmaskers en het gieten van metaalvormen, het werd
gebruikt voor waszegels, schrijftabletten, als drenklaag voor
mozaïekvloeren (Pompeï). In Egypte werden alle zwachtels voor het
mummificeren eerst in vloeibare was gedrenkt, was werd ook gebruikt in
verven en in boenwas om hout te veredelen. Zelfs vruchten werden in was
gedompeld om ze langer te kunnen bewaren. Was laat zich goed modeleren,
allerlei vormen kunnen gemaakt worden (wassenbeelden museum van
MadameTussaud). Oorspronkelijk werd het kunstig kleuren van textiel
(batik) met was gedaan.
Na de uitvinding van de kaars won was nog aan belangrijkheid en kwam er
nog meer vraag naar. Lange tijd mochten in kerken en kloosters enkel
kaarsen gebrand worden van bijenwas (symbool voor maagdelijkheid).
Het was dan ook begrijpelijk dat alle kloosters vroeger wel een
pater-imker in hun rangen hadden die bijen verzorgde voor de honing maar
vooral ook voor de was om kaarsen te maken.
